Op donderdag 16 oktober organiseerde BKN het nationale Kringloopdebat, waar zes politici van verschillende partijen met elkaar in gesprek gingen over de toekomst van kringloopbedrijven en hun rol in een circulaire en inclusieve samenleving.

Aan de hand van vier actuele stellingen – over circulaire economie, btw op tweedehands goederen, sociaal werkgeverschap en de textielcrisis – werd duidelijk hoe verschillend de politieke visies zijn, maar ook waar kansen liggen voor samenwerking. In dit verslag lees je per stelling de belangrijkste bijdragen van de aanwezige politici, met verwijzingen naar de columns van experts uit de sector die de stellingen hebben geïntroduceerd.

Stelling 1: Om de circulaire economie een kans te geven, moeten we afscheid nemen van de lineaire economie. Welke politieke keuzes moeten hiervoor gemaakt worden?

Herre Dijkema (NVRD) benadrukte dat Nederland in 2050 volledig circulair moet zijn. Dat vraagt om scherpe keuzes en samenwerking tussen sectoren. Hij wees op de noodzaak om afscheid te nemen van fast fashion, het stimuleren van reparatie boven weggooien, en het stoppen met het verbranden van matrassen, luiers en tapijten omdat de businesscases niet rond zijn. Volgens Herre ontbreekt het aan moed vanuit Den Haag en blijven we hangen in een lineair model.
 

Lees meer in de column van Herre

Jantine Zwinkels (CDA)
Zwinkels onderschrijft de urgentie: “Circulair is de toekomst. De recyclingsector heeft het zwaar. De businesscase moet gericht zijn op het herwinnen van grondstoffen.” Ze pleit voor gedragsverandering in de samenleving en het wettelijk vastleggen van het recht op reparatie. Ook noemt ze een Europese grondstoffenheffing om circulaire plastics aantrekkelijker te maken als concrete stappen. “We moeten versnellen, minder afval verbranden en beter samenwerken met milieustraten en kringlooporganisaties.”

Geert Gabriëls (GroenLinks-PvdA)
Gabriëls stelt dat lineair en circulair niet naast elkaar kunnen bestaan: “We moeten het lineaire model terugduwen zodat het circulaire kan groeien.” Hij pleit voor belasting op grondstoffen en verlaging van belasting op arbeid. Gabriëls waarschuwt dat bedrijven nu al omvallen door het uitblijven van maatregelen: “We zijn allemaal voor circulariteit, tot het concreet wordt. Dan er opeens lobbyisme uit de industrie.”

Martijn Buijsse (VVD)
Buijsse ziet economie en circulariteit als complementair: “Het moet hand in hand gaan.” Hij waarschuwt voor overhaaste beprijzing en normering op nationaal niveau: “Dat kan onze economie in gevaar brengen.” Hij pleit voor het nastreven van Europese doelstellingen en een gelijk speelveld. “We moeten de hele keten aanpakken, zoals bij de zogenaamde plastictafel.”

Jantine Zwinkels (CDA) – vervolg
Zwinkels nuanceert: “We horen dat nationale CO₂-heffingen lastig in te voeren zijn, maar productnormering is wél mogelijk op nationaal niveau. We moeten keuzes maken in de instrumenten en wat we op welk niveau toepassen.” Ze benadrukt dat het niet de rol van de overheid is om uit te sluiten, maar met investeringen kunnen we bepaalde sectoren gericht laten groeien en met name wanneer je ook het sociale aspect terugziet, zet het CDA in op de opschaling van dit soort sectoren.

Martijn Buijsse (VVD) – vervolg
Er komen in 2030 normeringen vanuit Europa, de keten is al aan het voorsorteren op die maatregelen. “Als we dan nu opeens een ander doel formuleren, wordt het heel lastig voor bedrijven om zich daaraan aan te passen.” Buijsse wijst op geopolitieke dreigingen: “We moeten ons wapenen, tegen de handelsoorlog van Trump en tegen de dumping van kleding en speelgoed uit China. We hebben onlangs nog een motie ingediend hierover en de Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid.”

Geert Gabriëls (GL-PvdA) – vervolg
Gabriëls reageert fel: “We kunnen niet wachten op Europa. Wat daar wordt besloten ontslaat ons niet van de verplichting om vooruit te lopen. Circulaire bedrijven vallen nu al om. Kiezen doet pijn, maar niets doen is pijnlijker.”

Henk-Jan Oosterhuis (D66)
Oosterhuis is optimistisch: “Het kan wel. Er is moed nodig, ik geloof dan in het durven beprijzen van grondstoffen en het normeren, bijvoorbeeld via aanbestedingen.”

Willemijn Stoffels (PvdD)
Stoffels pleit voor radicale verandering: “Niet meer lineair, het moet circulair. Belasting op arbeid is te hoog en moet verschuiven naar grondstoffen. Onderzoek toont aan dat die verschuiving goed is, maar niemand durft die stap te nemen.”

Hetty Egger (CU)
Egger voegt toe dat advertentiemogelijkheden voor schadelijke producten moeten worden ingeperkt. “Daar hoor ik nog niets over, maar dat mogen we aan banden leggen. Daar kunnen we absoluut in Nederland iets aan doen.”

Stelling 2: De btw op tweedehandsproducten moet worden afgeschaft

Rachel Heijne (BKN) opent met een krachtig pleidooi voor het afschaffen van de btw op tweedehands goederen. Circulaire ondernemers staan onder grote financiële druk, terwijl zij bijdragen aan een duurzamer consumptiemodel. “We moeten kringlopen ontlasten en circulair consumeren bevorderen,” aldus Heijne. Een nultarief op btw zou volgens haar een directe stimulans zijn.
 

Lees meer in het opiniestuk van Rachel

Jantine Zwinkels (CDA)
Zwinkels was kritisch: “Ik ga me hier niet populair mee maken, maar wij zijn het niet eens met deze stelling. Deze stimulans moet op Europees niveau georganiseerd worden.” Volgens haar is afschaffing van de btw niet doelmatig en juridisch complex. Ze pleit voor het verkennen van wettelijke stimulansen zoals productnormering, de vraagcreatie en die gericht zijn op gedragsverandering. “We willen wel verkennen of een verlaagd tarief, zoals die op reparatie, mogelijk is op Europees niveau, want nationaal is het lastig uitvoerbaar.”

Hetty Egger (ChristenUnie)
Egger wees op een eerdere motie die samen met GroenLinks-PvdA zijn ingediend: “Het is rondpompen van geld. Van elke euro gaat 21 cent naar de staat, terwijl dat geld beter besteed kan worden aan mensen en activiteiten bij kringlopen. Met name op het gebied van de arbeidsmarkt die ChristenUnie zo belangrijk vindt.” De uitvoerbaarheid is in andere sectoren bewezen te werken, zoals bij zorginstellingen die goedgekeurd zijn. Zo’n definitie is bij de kringlopen ook te maken. Ze pleit bovendien voor een pilot waarbij kringlooporganisaties als proeftuin fungeren voor een nultarief. “Ook om dan vooral te meten wat de maatschappelijke impact is en welke kosten bespaard worden door mensen een zinvolle baan te bieden.”

Willemijn Stoffels (Partij voor de Dieren)
Stoffels was uitgesproken: “Ik wil het liefst 0% btw. Het is heel onlogisch dat je op hetzelfde product een tweede keer btw moet betalen. Er wordt geen waarde toegevoegd aan het product, dus waarom belasting heffen?” Ze benadrukt dat de kringloop een van de beste manieren is om iets te hergebruiken, naast de sociale waarde van kringlooporganisaties en dat het echt een goed doel is. Ook de uitvoerbaarheid is volgens haar niet zo’n probleem: “laten we beginnen op een plek waar het in ieder geval niet ingewikkeld is, zoals de kringlopen met een Keurmerk – dat is helemaal afgebakend.” Ze stelt voor om te beginnen met een nultarief voor erkende kringlooporganisaties.

Martijn Buijsse (VVD)
Buijsse toonde begrip voor het principe, maar waarschuwde voor complexiteit: “Het btw-stelsel is een oerwoud van categorieën. We willen het overzichtelijk houden.” Hij gaf aan dat het herijken van het systeem bespreekbaar is, maar dat harde toezeggingen niet mogelijk zijn.

Extra discussiepunt: Hoe houden kringlopen het hoofd boven water?

Jantine Zwinkels (CDA)
Zwinkels erkende de zorgen: “Het hele issue zit niet in ons programma, maar het is wel bespreekbaar.” Ze stelde voor om te kijken naar buurlanden en gaf aan dat er in de komende vier jaar gezocht kan worden naar fiscale mogelijkheden.

Willemijn Stoffels (PvdD)
In antwoord op de vraag naar andere oplossingen pleit Stoffels voor een reclameverbod op ultra fast fashion en meer verantwoordelijkheid voor producenten. “Uiteindelijk komt het neer op politieke wil.”

Hetty Egger (CU)
Egger benadrukte het belang van producten die levenslang meegaan en reparabel zijn: “We moeten het recht op reparatie stimuleren en producten ontwerpen die eindeloos meegaan.”

Henk-Jan Oosterhuis (D66)
Oosterhuis geeft aan dat D66 de motie van ChristenUnie en Partij van de Dieren volmondig heeft gesteund: “Bij de kringloop kunnen we tegen lage kosten veel nuttigs doen. Die 20% btw zou extra ruimte bieden.” Volgens hem zijn er voldoende kansen in de uitvoering om dit mogelijk te maken.

Stelling 3: In heel Nederland moet dezelfde basisdienstverlening beschikbaar zijn die passende ondersteuning biedt voor werkzoekenden en werkgevers

Esmé Rijs (Cedris) benadrukte dat werk meer is dan alleen inkomen: het biedt zingeving, structuur en sociale verbinding. Ze wees op de krapte op de arbeidsmarkt en het feit dat slechts 20% van de werkgevers inclusief is. “Kringlooporganisaties zijn van nature inclusief, maar worden beperkt door een wirwar aan regelingen die per gemeente verschillen.” Een geharmoniseerde basisdienstverlening zou volgens haar zorgen voor versimpeling en meer toegankelijkheid.

Lees meer in de column van Esmé

Hetty Egger (ChristenUnie)
Egger pleit voor één landelijk aanspreekpunt die het achter de schermen regelt voor werkgevers en -nemers. “Je wil de sector ontlasten en niet laten zoeken bij alle verschillende loketten, er moet iemand zijn die gekwalificeerd is om daarin te ondersteunen.” Het is een opstapje naar een vereenvoudiging van het stelsel en het hele systeem waarin je voor elk probleem een ander loket nodig hebt. “We moeten van de potjes af, zeker voor inkomens tot 30.000 euro.” Ze stelde dat dit in vier jaar haalbaar is als haar partij meeregeert.

Het probleem is regelgeving op regelgeving op regelgeving. “Wat onvoldoende zichtbaar of kwantificeerbaar is, is de opbrengst van mensen die niet meer thuis zitten en een doel in hun leven hebben. Waardoor gezinnen weer draaien, gezinnen uit de schulden haalt en weghoudt uit de jeugdzorg.” Die maatschappelijke voordelen worden niet doorgerekend, maar die zijn er wél.

Henk-Jan Oosterhuis (D66)
Oosterhuis begon persoonlijk: “Dit is mijn vaste kringloopwinkel. Ik kom hier vaker in de winkel en om spullen te brengen, elke keer dat ik hier kom voel ik het enthousiasme en hoe waardevol het is dat mensen hier kunnen werken.” Hij steunt het pleidooi voor één loket waar werkgevers en werkzoekenden terecht kunnen: “UWV en gemeenten zijn verantwoordelijk voor verschillende doelgroepen, maar het is prettig als werkgevers daar niets van merken.” Het is de rol van die partijen om elkaar op te zoeken.

Regionaal kan je nog best van elkaar verschillen, de ene regio is de andere niet. “Maar ik vind de term ‘basisdienstverlening’ mooi, want die basis kan op zich wel generiek zijn.” Zo is D66 voor een extra vergoeding bovenop de loonkostensubsidie voor werkgevers om óók de begeleiding naar werk te kunnen dekken.

Geert Gabriëls (GroenLinks-PvdA)
Gabriëls vond de stelling complex, maar belangrijk: “De ‘zachte’ sociale waarden gekoppeld aan werk zijn er, maar die zijn niet goed gekwantificeerd en we brengen ze onvoldoende naar voren.” We moeten zorgen dat deze waarde tussen de verschillende ministeries naar voren komt.

Hij wees op het gebrek aan overzicht en consistentie tussen gemeenten: “Ik ben wethouder geweest, maar weet nog steeds niet hoe in elke regio de participatiewet geland is.” De kansen op een baan hangen nu te veel af van waar je geboren bent en waar een gemeente toevallig wél veel investeert of niet. Hij pleitte voor meer zeggenschap vanuit de overheid werkgevers meer te stimuleren en te ondersteunen en een integrale aanpak t.o.v. sectoraal in verschillende ministeries.

Martijn Buijsse (VVD)
Buijsse erkende de complexiteit: “Er is een woud aan regelgeving, terwijl het aantrekkelijk moet zijn voor werkgevers om mensen binnen te halen.” Hij geeft aan dat er nú eigenlijk al in grote mate een basisdienstverlening is. Hij pleit voor het meer aanspreken van bestuurskracht in plaats van het toevoegen van regels.

Willemijn Stoffels (Partij voor de Dieren)
Stoffels erkende ook de systeemstress en het woud aan regels, maar daarnaast ook het gevoel van schaamte en het idee van ‘ik kan niet meekomen’ wat heerst bij mensen. “Dat ontstaat allemaal door dezelfde onderliggende problemen.” Ze pleitte voor vereenvoudiging, meer menselijke maat en dat we er ook echt budget achter zetten om beloftes waar te maken.

Henk-Jan Oosterhuis (D66)
Oosterhuis ziet dat zelfs de werkgevers die graag willen het ontzettend ingewikkeld vinden. “Maar er zijn nog veel werkgevers die bijvoorbeeld nog geen idee hebben of het veel gedoe vinden, juist voor die groep wil je het makkelijk maken om ze mee te krijgen.” Hij riep bovendien op tot actie: “De Participatiewet bestaat al tien jaar. Maak het groot en help om het op de agenda te houden.” Hij pleitte voor meer budget voor re-integratie en ondersteuning van werkgevers.

Stelling 4: De overheid moet ingrijpen om de textielcrisis op te lossen

Gert-Jan Dekker (Stichting RataPlan) schetst een urgent beeld van de textielcrisis: fast fashion overspoelt de markt, terwijl de afzetkanalen voor gebruikt textiel opdrogen. “Textiel is de motor van onze kringloopbedrijven,” aldus Gert-Jan. Hij riep gemeenten op om textiel aan kringloopbedrijven te gunnen, de overheid om fast fashion te beperken, en consumenten om zich bewust te worden van hun koopgedrag. “De keten kraakt, maar is niet gebroken.”

Lees meer in de column van Gert-Jan

Willemijn Stoffels (Partij voor de Dieren)
Stoffels was uitgesproken in haar antwoord op de vraag welke mogelijke oplossingen in te voeren: “Mag ik gewoon ‘alle bovenstaande’ zeggen?” Ze pleit voor bewustwording over de vervuiling, verspilling en uitbuiting in de textielindustrie. “We halen honderden miljoenen kledingstukken naar Nederland. We moeten beginnen met ‘minder’.” Ze stelt voor om de hele markt te reguleren, reclames in te perken en fast fashion zwaarder te belasten.

Daarnaast moeten we ook eerlijk zijn over de eindbestemming van het textiel. Het eindigt nu nog vaak als afval buiten onze eigen landgrenzen en daar moeten we iets aan doen. “Als we kwaliteitseisen stellen aan textiel, zorgen we ervoor dat we alleen kleding hebben in Nederland wat hier hergebruikt kan worden.”

Martijn Buijsse (VVD)
Buijsse wees op internationale problematiek en gaf aan dat als het meest urgente punt te zien: “We moeten Chinese producenten aan banden leggen. Ik heb een motie ingediend om hen aan UPV-afspraken te houden.” 

Henk-Jan Oosterhuis (D66)
Oosterhuis was duidelijk: “Het is idioot dat nieuw goedkoper is dan tweedehands. We moeten ingrijpen.” Hij pleit ook voor het terugdringen van fast fashion, het aanpakken van dwang- en kinderarbeid, wijzen op gezondheids- en veiligheidsrisico’s en het invoeren van een ecoscore voor consumenten.

Tegelijkertijd verbaast hij zich over het standpunt van de heer Buijsse, terwijl de VVD nog steeds sterk inzet op radicale economische groei. Hij stelt dat we met elkaar in gesprek moeten blijven, maar ook heel concreet bijvoorbeeld regels voor microplastics en vezelverlies voorstellen.

Martijn Buijsse (VVD) – vervolg
“Jammer dat de D66 hier zijn tijd gebruikt om het over ons programma te hebben, terwijl hij ook zijn eigen standpunten kan onderbouwen.” Hij ziet dat er kansen zijn om het in de textielsector ook met de gehele keten op te lossen. Hij pleit voor afspraken met producenten en stelt een ‘textieltafel’ voor, naar analogie van de plastictafel. Hij waarschuwt dat nu nationale maatregelen nemen, een oerwoud aan regelgeving gaan veroorzaken: “En dat trekt de ondernemer niet meer.”

Willemijn Stoffels (PvdD) – vervolg
Stoffels reageerde kritisch op het idee van steeds nieuwe tafels en onderzoeken: “Het duurt te lang. We moeten eerlijk zijn over waar we heen gaan en er moet gewoon iets gebeuren. Dus we kunnen geld vrijmaken door andere maatregelen, zoals het kunstmatig laaghouden van de benzineprijs, te schrappen en laten we daar nu écht iets mee gaan doen.”

Geert Gabriëls (GroenLinks-PvdA)
Gabriëls waarschuwde voor de invloed van lobbyisten: “Aan zo’n tafel zitten dominante lineaire bedrijven die daar de dienst uitmaken. Daarom is er een overheid nodig om die terug te dringen en om de markt te zeggen “tot hier!”.” Hij bekritiseerde het UPV-systeem: “Daarin zitten geen onafhankelijke organisaties.”

Martijn Buijsse (VVD) – vervolg
Buijsse verdedigde het systeem: “Door moties is het nu een combinatie van ketenpartijen en maatschappelijke organisaties.” Hij benadrukte dat regelgeving vanuit Europa komt: “Als je denkt dat wij dat kunnen regelen, dat gaat niet gebeuren.”

Hetty Egger (ChristenUnie)
Egger bracht een creatieve suggestie: “Winkels moeten juist TikTok inzetten. Maak het sexy.” Ze pleitte voor het inzetten van moderne communicatie om hergebruik aantrekkelijk te maken.

Extra discussiepunt: het inperken van de advertentiemogelijkheden en inzet van influencers door fast fashion-merken.

Martijn Buijsse trapt af door aan te geven dat we daar in Nederland maar weinig over te zeggen hebben. Dat soort keuzes op het vlak van digitalisering vallen op Europees niveau. Henk-Jan Oosterhuis reageert daarop door te zeggen dat we dus wél invloed hebben: “we maken toch deel uit van Europa, dus kunnen we daar voorstellen indienen.” Willemijn Stoffels stelt iets anders voor, namelijk het verbod van reclame in de openbare ruimte. “Daar hebben we in Nederland toch wel wat over te zeggen, dat gebeurt voor fossiele producten en dat kan voor fast fashion-producten.” Martijn Buijsse gaf aan dat dit lokaal besloten kan worden: “Dat gebeurt al en daar voel ik me comfortabel bij.”

Het slotakkoord: alle politici krijgen de ruimte voor één laatste statement 

Willemijn Stoffels (Partij voor de Dieren) trapt af: Partij voor de Dieren heeft als enige een heel hoofdstuk geweid aan de circulaire economie en dat als één geheel neerzet. We steken er, ook volgens MVO Nederland, met kop en schouders bovenuit als het gaat over de circulaire economie. We hebben nog nooit tegen een voorstel gestemd wat te maken had met het promoten, helpen of verbeteren van de kringloopsector.

Henk-Jan Oosterhuis (D66): Kringloop en circulaire economie past uitstekend bij D66. Wij geloven dat het echt kan om met elkaar meer te hergebruiken en ook nog een gezonde en bloeiende economie te houden. We onderbouwen dat dat kan met een bewezen track-record en wij zetten dat graag door, want het kan wél.

Martijn Buijsse (VVD): Mijn verhaal voor vanavond is dat duurzaamheid, circulariteit en economie gewoon samen kunnen gaan. Maar daarbij moet je niet allerlei nationale heffingen en beperkingen opleggen. VVD pleit voor het nastreven van de doelstellingen die in Europa worden gemaakt, en hier moeten we met ketens aan de slag over hoe we die doelen dan gaan behalen.

Geert Gabriëls (GroenLinks/PvdA): Zowel op de sociale als op de milieu-kant toont GroenLinks/PvdA het lef dat we keuzes durven te maken, want we willen door. We zien wat te problemen zijn bij het maken van keuzes die nu niet van de grond zijn gekomen. De kosten van het nietsdoen zijn zo groot, dat we moeten kiezen en dat durven wij.

Hetty Egger (ChristenUnie) tot slot: Sociaal ondernemen staat hoog op de agenda van de ChristenUnie en dat is wat je in de kringloopwinkels ziet. Dat willen we stimuleren met concrete plannen die we hebben gemaakt, niet alleen op kringloopniveau maar bij alle werkgevers. Want er is geen betere sociale voorziening dan een baan voor mensen, en dat levert heel veel op.